Wybitne dzieła sztuki malarstwa takie jak : “Bitwa pod Grunwaldem”, ” Hołd Pruski”, “Stańczyk”, “Kazanie Skargi”, “Unia Lubelska”, “Joanna d’Arc”, “Rejtan – Upadek Polski”, “Konstytucja 3 maja 1791 roku” nie są chyba obce nikomu z nas, zostały namalowane przez Jana Matejkę i są częścią z ponad trzystu obrazów artysty.
Malarz urodził się w Krakowie, gdzie żył, tworzył i tam też umarł. Był dziewiątym dzieckiem spośród jedenaściorga potomstwa państwa Matejko. Gdy miał 7 lat zmarła jego matka, co odcisnęło znaczny wpływ na osobowości przyszłego malarza. Miał niełatwe dzieciństwo – śmierć matki, surowy ojciec nie okazujący czułości swym dzieciom i nie akceptujący artystycznej pasji syna, ciotka – siostra nie żyjącej matki, która przejęła obowiązki wychowawcze nad sierotami nie zaznającymi jej starannej opieki .
Jan Matejko uczył się w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, gdzie miał problemy z nauką , mimo poważnej wady wzroku rozwijał swój talent artystyczny. Tam też znęcali się nad nim inni uczniowie. W 1858 r otrzymał stypendium na studia w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, gdzie zainspirowany dziełami Delaroche”a odkrył, że malarstwo historyczne jest jego powołaniem. W wieku 24 lat namalował “Stańczyka” – jeden z najwybitniejszych swoich obrazów.
Artysta z pochodzenia w połowie był Czechem, jednak czuł się zawsze polskim patriotą. Ożenił się ze swoją wielką miłością Teodorą Giebułtowską, z którą miał pięcioro dzieci. Żona artysty uważana była za osobę egoistyczną, despotyczną i kłótliwą. Mąż nazywał ją “Gwiazdą”, “Władczynią”, a gdy ona uważała, że jej pozycja muzy jest zagrożona , awanturowała się, mdlała, udawała, że jest chora. Z biegiem czasu została zamknięta w szpitalu psychiatrycznym. Z powodu choroby małżonki i rozdawania swoich obrazów znajomym (zazwyczaj bogatym) Matejko popadł w kłopoty finansowe, przy czym nie szczędził datków na wsparcie ubogich.
Jan Matejko został dyrektorem Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie, a także honorowym członkiem akademii paryskiej, berlińskiej, praskiej, wiedeńskiej oraz Akademii Rafaelowskiej w Urbino.
Walczył o upiększanie Krakowa i zachowanie jego zabytków. Współpracował przy konserwacji podczas odnawiania ołtarza Wita Stwosza w Kościele Mariackim, przy restaurowaniu gmachu Sukiennic, zamku na Wawelu oraz Kościoła Mariackiego, wykonywał rysunki inwentaryzacyjne podczas otwarcia ,w Katedrze Wawelskiej , grobów Kazimierza Wielkiego, Królowej Jadwigi i kardynała Oleśnickiego.
Do końca życia cieszył się sławą na całym świecie, doceniony został licznymi nagrodami. Po namalowaniu obrazu “Unia Lubelska” został udekorowany w Paryżu Legią Honorową.
Obrazy Jana Matejki wyróżnia skłonność autora do malowania tłumnych, wielopostaciowych scen, często rozwiniętych panoramicznie, ogromna skala ekspresji (ocierająca się wręcz o patos), niesamowita dramaturgia zarówno całych scen jak i póz i gestów poszczególnych postaci. Efektowna intensywna kolorystyka i kreacja niezwykle wyrazistych postaci sprawiają, że odbiorcom jego obrazów trudno jest oderwać wzrok od nich. W portretowaniu Matejko nie idealizował postaci, zdecydowanie bliższy był realistycznemu oddaniu osoby malowanej.
Mistrz wykształcił wielu malarzy, m.in. Wyspiańskiego i Malczewskiego.
Jan Matejko zmarł w wieku 55 lat z powodu pęknięcia wrzodu żołądka. Na Cmentarz Rakowicki w Krakowie odprowadziło go tysiące krakowian, a podczas jego pogrzebu bił Dzwon Zygmunt z Katedry Wawelskiej w Krakowie…
Zaprszamy do wirtualnych odwiedzin Domu Matejki w Krakowie , który jest oddziałem Muzeum Narodowego w Krakowie:
https://mnk.pl/oddzial/dom-jana-matejki/zbiory/fotogalerie/dom-jana-matejki-zbiory
Materiały CKiS w Sępóólnie Krajeńskim
Tekst – Katarzyna Falkowska
